In Spanje is Kerstmis geen aanloop naar één specifieke dag, maar eerder een lange, sfeervolle periode die loopt van de laatste dagen van november tot de eerste week van januari. Alles begint met het verlichten van de straten tijdens het grote “aansteekmoment” van de kerstlampjes en eindigt met de prachtige Driekoningenoptochten op 6 januari van het nieuwe jaar.
Hier aan de Costa del Sol zijn steden als Málaga en Marbella perfecte voorbeelden van hoe Spaanse tradities het oude met het nieuwe vermengen: van de cultureel belangrijke zambombas die overal in Zuid-Spanje plaatsvinden en de Driekoningenvieringen in het hele land, tot de relatief nieuwe gebruiken zoals de komst van Papá Noel (de Kerstman) en zijn grotten die opduiken op pleinen en in winkelcentra.
Een seizoen dat loopt van eind november tot begin januari
Het Spaanse kerstseizoen begint echt wanneer aan het eind van november in elke stad en elk dorp de lichtjes worden ontstoken, en eindigt eigenlijk pas na Driekoningen op 6 januari.
Belangrijke data die de meeste Spaanse gezinnen vieren, zijn:
Nochebuena (Kerstavond) – 24 december De belangrijkste familiebijeenkomst. Veel Spanjaarden zien dit als de belangrijkste avond van het seizoen, met een lang diner thuis en op veel plaatsen een nachtmis.
Navidad (Eerste Kerstdag) – 25 december Een rustigere familiedag. Steeds vaker worden kinderen ’s ochtends wakker met cadeautjes van Papá Noel, al vindt in veel huishoudens het grootste deel van de cadeautjes nog steeds in januari plaats.
Nochevieja (Oudejaarsavond) – 31 december Wordt gevierd met feestjes en de beroemde “twaalf druiven” om middernacht, één bij elke klokslag.
Cabalgata de Reyes en Día de Reyes – 5 en 6 januari De spectaculaire Driekoningenoptochten en de ochtend waarop veel kinderen hun belangrijkste cadeaus uitpakken.
1.Zambombas: Het geluid van een Andalusische kerst
De zambomba is een van de meest geliefde Andalusische tradities
In Zuid-Spanje heeft Kerstmis een eigen soundtrack. De zambomba is een van de meest geliefde Andalusische tradities, vooral in plaatsen als Jerez. Buurtbewoners komen samen op patio’s of kleine pleinen om kerstliederen in flamencostijl te zingen, begeleid door gitaren, tamboerijnen, handgeklap en het diepe, resonante ritme van het zambomba-instrument. Deze bijeenkomsten voelen spontaan, levendig en uitnodigend aan en brengen buren en bezoekers samen onder de winterlucht.
Marbella heeft deze traditie ook omarmd. De hele maand december duiken er overal in de stad flamencogeïnspireerde zambombas op, die het seizoen een authentiek Andalusisch karakter geven.
2.Belenes: Spanje’s favoriete kersttraditie
De Belén, ofwel de kerststal, heeft altijd centraal gestaan in de Spaanse kerstversiering
Hoewel kerstbomen tegenwoordig overal in Spanje te zien zijn, is het de Belén, de kerststal, die al lange tijd het hart van de Spaanse kerstversiering vormt.
Gezinnen bouwen thuis vaak gedetailleerde taferelen, soms complete miniatuurdorpjes met riviertjes, herders en werkende waterraderen. Gemeentehuizen, kerken en culturele verenigingen maken ook grote, openbare belenes. In veel steden wordt het langs de verschillende kerststallen gaan een feestelijk ritueel op zich.
In Marbella worden elk jaar meerdere openbare kerststallen rond de oude binnenstad opgebouwd, onder andere op Plaza de los Naranjos, in Parque de la Alameda en in de openbare gebouwen van de oude stad.
3.Papá Noel: een moderne toevoeging aan het Spaanse kerstseizoen
Hoewel de Kerstman tegenwoordig overal ter wereld lijkt te horen, is Papá Noel in de Spaanse traditie een relatief nieuwe verschijning. Gedurende een groot deel van de twintigste eeuw kregen kinderen alleen op 6 januari cadeaus, van de Drie Koningen.
De Kerstman werd in Spanje zichtbaarder door films en internationale reclame in de tweede helft van de twintigste eeuw. In de jaren negentig was hij een vertrouwd gezicht in winkelcentra, compleet met fotostands en wenslijstjes voor kinderen. Tegenwoordig is hij een vast onderdeel van het seizoen. Veel gezinnen genieten op 25 december van een kleine ronde cadeaus, terwijl de Drie Koningen in januari nog steeds de belangrijkste geschenkbrengers blijven.
Een van de meest verwachte momenten van het seizoen is het aansteken van de kerstverlichting, meestal in de laatste dagen van november. Málaga staat bekend om de indrukwekkende verlichting in de Calle Larios, waar meer dan 2,5 miljoen leds een gloeiende doorgang door het historische centrum vormen. Marbella luidt zijn feestelijkheden hetzelfde weekend in met een levendige avond vol muziek, optochten en de eerste ontstekeremonie van de verlichting.
Deze ‘switch-on’-momenten zetten de toon voor de weken die volgen. Van kleine vissershavens tot grote boulevards: overal in Spanje worden straten, lantaarnpalen, bomen en pleinen versierd met lichtjes die elke plaats in een openluchtfeest veranderen.
5.Kerstbomen op ieder plein
De kerstboom op Plaza de la Constitución in Málaga
Hoewel de kerstboom tegenwoordig overal in Spanje voorkomt, is hij verrassend modern. Lange tijd werd de kerststal gezien als het centrale symbool van Kerstmis, en nog steeds heeft die in de meeste huishoudens een bijzondere plek. Openbare kerstbomen begonnen pas aan het eind van de twintigste eeuw overal te verschijnen.
Tegenwoordig staan ze trots op pleinen van elke omvang. In Marbella staat in het Forum-complex een van de meest herkenbare bomen van de regio, compleet met een kleine ijsbaan. In de buurt versieren hotels zoals het Puente Romano en de Marbella Club hun tuinen en terrassen met lichtjes, workshops, diners en complete feestelijke programma’s. Zelfs kleine buurten doen mee, hangen lichtjes aan de balkons en maken hun eigen straatversieringen, waardoor op elke hoek kleine eilandjes van kerstcharme ontstaan.
6.Nochebuena en de smaken van de Spaanse kerst
Een feestelijke piñata
In Spanje vindt de belangrijkste familiebijeenkomst plaats op Nochebuena, kerstavond. Families komen samen voor een lang avondmaal dat vaak bestaat uit zeevruchten, geroosterd vlees en traditionele Andalusische gerechten.
Daarna volgt een uitgebreide selectie seizoensgebak. De tafels vullen zich met turrón, polvorones, mantecados, marsepein en met citrus geparfumeerd gebak. In de meeste huizen staat tijdens het hele seizoen een doos met verschillende kerstlekkernijen klaar voor bezoek.
In veel Spaanse gezinnen met jonge kinderen eindigt de avond met een feestelijke piñata, een moderne toevoeging aan de Nochebuena-vieringen. Hoewel het van oorsprong geen Spaanse kersttraditie is, is de piñata uitgegroeid tot een populaire manier voor families om na het eten een moment van plezier en spanning toe te voegen. Gevuld met snoepjes en kleine verrassingen houdt hij de kinderen bezig terwijl de volwassenen verderpraten, en geeft hij een extra vleugje vreugde aan een toch al bijzondere avond.
7.El Gordo: de loterij die het begin van Kerstmis markeert
Een lot voor de El Gordo-loterij
Op 22 december richt het hele land zijn aandacht op de jaarlijkse kerstloterij, bekend als El Gordo. Het is een van de oudste en grootste loterijen ter wereld en een uniek Spaanse traditie. Gezinnen, vrienden en collega’s delen vaak loten, zodat hele groepen samen kunnen feestvieren als er een prijs valt.
De trekking wordt live op televisie uitgezonden, waarbij schoolkinderen de winnende nummers zingend omroepen – een gezang dat iedereen in Spanje herkent als het officieuze begin van Kerstmis.
8.28 december: Dag van de Heilige Onnozele Kinderen
Man in een zwarte jas in een stadsstraat, met een papieren stokmannetje op zijn rug geplakt als speelse grap
Midden in de feestdagen valt Día de los Santos Inocentes, de Spaanse versie van 1 april. Op 28 december halen mensen onschuldige grapjes met elkaar uit, kranten publiceren speelse berichten en gelach wordt onderdeel van de feestelijke sfeer. Hoewel de datum teruggaat op een plechtig bijbels gebeuren (de kindermoord die door koning Herodes werd bevolen), is de moderne Spaanse traditie volledig humoristisch en feestelijk geworden.
De klassieke grap voor kinderen is het op de rug plakken van papieren poppetjes, zogenaamde “monigotes”, bij nietsvermoedende volwassenen. Grote kans dat u “¡Inocente, inocente!” hoort wanneer iemand in een grap trapt.
9.Nochevieja: Twaalf druiven voor geluk
Het is bijna onmogelijk niet te lachen wanneer je probeert de 12 druiven te eten terwijl de klokken middernacht slaan
Oudejaarsavond in Spanje gaat gepaard met een charmant ritueel. Om middernacht is het traditie om twaalf druiven te eten, één bij elke slag van de klok. Men gelooft dat dit gebruik geluk brengt voor het komende jaar. Het grootste deel van het land kijkt naar de live aftelling vanuit de Puerta del Sol in Madrid, druiven in de hand, hopend geen enkele slag te missen.
10.De Drie Koningen | Día de los Reyes Magos: de meest magische nacht van allemaal
Driekoningenoptochten, de Cabalgata de Reyes, vullen op 5 januari de straten van Spanje
Hoewel Papá Noel tegenwoordig in veel huizen langskomt, blijven de Drie Koningen de echte sterren van de Spaanse kersttijd. Op 5 januari vullen grote optochten, de Cabalgata de Reyes, de straten met praalwagens, dansers, muzikanten en de drie koninklijke figuren die snoepjes in de menigte gooien.
De volgende ochtend worden kinderen wakker met cadeaus die Melchior, Gaspar en Baltasar voor hen hebben achtergelaten. Families delen stukken van de traditionele roscón de Reyes, gevuld met slagroom of banketbakkersroom en met kleine verstopte figuurtjes erin.
Abonneer je op onze nieuwsbrief voor boeiende artikelen, exclusieve inhoud en de laatste updates.
Panorama Nieuwsbrief
Een feestseizoen dat door de hele gemeenschap wordt vormgegeven
In heel Spanje is Kerstmis een tijd waarin gemeenschappen tot leven komen. Van zambombas en belenes tot het gelach tijdens Santos Inocentes en de majesteit van de Drie Koningen: het seizoen verenigt traditie, feest en saamhorigheid. Of u het nu beleeft als bezoeker of als iemand die hier al jaren woont, de Spaanse kerst nodigt u uit om een tandje terug te schakelen, samen te komen met anderen en te genieten van een van de meest vreugdevolle periodes van het jaar.
